Դաս, օդ, երես բազմիմաստ բառերը նախադասությունների մեջ գործածի՛ր քեզ հայտնի բոլոր իմաստներով: Որտեղ տրված բառը փոխաբերական իմաստով է գործածված, ընդգծի՛ր:
Սա թոխ քեզ դաս լինի։
Այսօր մենք ունենք վեց դասաժամ։
Մոլորակում օդ չկա։
Աղվերանում օդը շատ սուր է։
Այս մի երեսը շատ սուր է։
Իմ երեսի վրա կա բշտիկ։
2․ Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ:
Միայն արմատով, առանց ածանցի, կազմված բառերը կոչվում են պարզ:
Մեկ արմատով և ածանցով կամ ածանցներով կազմված բառերը կոչվում են ածանցավոր:
Բարդածանցավոր են այն բառերը, որոնք կազմված են երկու արմատ և մեկ ածանց:
3․ Կարդա առակը։
Ուրիշի ուղղակի խոսքերը դարձրու անուղղակի։
Գրի՛ր՝ ո՞րն է առակում արտահայտված գաղափարը:
Մի մարդ երջանիկ էր ապրում իր կյանքը: Միշտ ժպտում էր, ծիծաղում էր, ոչ ոք երբևէ նրան տխուր չէր տեսել: Երբեմն-երբեմն մարդիկ հարցնում էին, թե Ինչպե՞ս է, որ նա երբեք չի տխրում: Ինչպե՞ս է կարողանում միշտ ուրախ լինել: Ո՞րն է նրա երջանկության գաղտնիքը:
Այդպիսի հարցերին մարդը սովորաբար պատասխանում էր, որ Կար ժամանակ, որ նա էլ էր ձեզ նման տխուր: Եվ նա հանկարծ գլխի ընկավ. բայց չէ՞ որ դա նրա ընտրությունն է, նրա կյանքը: Եվ այդ ընտրությունը նա անում է ամեն օր, ամեն ժամ, ամեն րոպե: Եվ այդ պահից ամեն անգամ արթնանալիս նա հարցնում է իրեն, թե ի՞նչ է ընտրում այսօր՝ տխրությո՞ւն, թե՞ ուրախություն:
Եվ ամեն անգամ ստացվում է այնպես, որ նա ընտրում է ուրախությունը:
4․Վերականգնիր հնչյունափոխված բառը և գրի՛ր՝ ինչ հնչյունափոխութուն է կատարվել։
ձնոտ-ձյուն յու-ն սղվել է
գնդակ-գունդ ու-ն սղվել է
ճահճուտ-ճահիճ ի-ն սղվել է
բուրավետ-բույր յ-ն սղվել է
կուրանալ-կույր յ-ն սղվել է
պատժել-պատիժ ի-ն սղվել է
տնակ-տուն ու-ն սղվել է
բազկաթոռ-բազուկ ու-ն սղվել է
աշխուժություն-աշխույժ յ-ն սղվել է
գլխարկ- գլուխ ու-ն սղվել է
ծաղկաման- ծաղիկ ի-ն սղվել է
5․ Ընդգծի՛ր նախադասությունների ենթականերն ու ստորոգյալները։
Արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը:
Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը։
Ոչ ոք չէր ուզում բան ասել։
Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում։
Այդ ձայնը մատնում էր ձանձրույթն ու հոգնածությունը: Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը։
6․ Գրի՛ր առակի գաղափարը․
Աստվածը մարդուն ծեփեց կավից: Նրա մոտ մնացել էր չօգտագործած մի կտոր։
— Էլ ի՞նչ կուզեիր՝ ծեփեի քեզ համար,- հարցրեց Աստվածը:․
— Երջանկություն ծեփիր ինձ համար,- խնդրեց մարդը:
Ոչինչ չպատասխանեց Աստված. այլ կավի մնացորդը դրեց մարդու ափի մեջ։
Ամեն մարդ պետք է իր որոշումը ունենա։
19.05.25
Առաջին օրը դպրոցում։ Վիլյամ Սարոյան
Կարդա պատմվածքը։ Անծանոթ բառեռերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրիր։
․ Որքան հնարավոր է համառոտ վերապատմի՛ր պատմվածքը։
Պետք է ամե ինչի մեջ լավը գտնենք և ես հորինեցի մի դարձվածք վատը բաց թող լավը բռնիր։
Ջիմ անունով մի փոքրիկ տղա, բժիշկ Լուի Դևիի անդրանիկ ու միակ որդին, առաջին անգամ դպրոց գնաց: Նրա հայրը ֆրանսիացի էր, քառասնամյա թիկնեղ մի տղամարդ, որի պատանեկության տարիներն անցել էին աղքատության, ձախորդությունների ու փառամոլ երազանքների մեջ: Ջիմի մայրը մեռել էր տղայի ծնվելու ժամանակ, և միակ կինը, որին մտերիմ էր, շվեդուհի Էմին էր՝ իրենց տնտեսուհին:
Հենց նա էլ Ջիմին տոնական զգեստ հագցրեց ու տարավ դպրոց: Ջիմը սիրում էր Էմիին, բայց դադարեց սիրելուց, որովհետև նա իրեն դպրոց էր տանում: Ջիմն այդպես էլ ասաց նրան: Ամբողջ ճանապարհին նա այդ էր կրկնում:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասում էր նա,- էլ չեմ սիրում քեզ:
— Իսկ ես քեզ սիրում եմ,- պատասխանում էր տնտեսուհին:
— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում:
Նա առաջ էլ էր զբոսնում Էմիի հետ, մի անգամ նույնիսկ կիրակնօրյա ցերեկային համերգ գնացին քաղաքային զբոսայգում, սակայն դպրոց գնալը բոլորովին այլ բան էր:
— Ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում,- ասաց նա:
— Բոլորն էլ պետք է դպրոց գնան,- ասաց տնտեսուհին:
— Իսկ դու գնացե՞լ ես:
— Չէ:
— Բա ես ինչո՞ւ պիտի գնամ:
— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց տնտեսուհին:
Ջիմը մի քանի քայլ լուռ անցավ՝ բռնած տնտեսուհու ձեռքից:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասաց նա: — Էլ չեմ սիրում:
— Իսկ ես քեզ սիրում եմ,- ասաց տնտեսուհին:
— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում,- նորից ասաց նա: — Ինչո՞ւ:
Տնտեսուհին հասկանում էր, թե փոքրիկ տղայի համար որքան սարսափելի կարող է լինել առաջին անգամ դպրոց գնալը:
— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց նա: — Դու երևի երգեր կսովորես ու զանազան խաղեր կխաղաս:
— Չեմ ուզում,- ասաց Ջիմը:
— Ես ամեն օր կգամ քո ետևից,- ասաց տնտեսուհին:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- կրկնեց տղան:
Տնտեսուհու սիրտը ցավում էր, որ տղան պետք է դպրոց գնա, բայց ինչ արած, նա պարտավոր էր գնալ:
Դպրոցի շենքը երկուսին էլ մի տեսակ անճոռնի թվաց: Տնտեսուհին իրեն վատ զգաց, և երբ աստիճաններով վերև էին բարձրանում, հանկարծ ուզեց, որ տղան իսկապես դպրոց չգնար: Նախասրահներն ու դասասենյակները վախեցնում էին նրանց, այնտեղից ինչ-որ օտարոտի ու տհաճ հոտ էր գալիս:
Տնօրեն միստր Բարբրը տղային դուր չեկավ: Էմին արհամարհանքով վերաբերեց նրան:
— Ինչպե՞ս է ձեր որդու անունը,- ասաց միստր Բարբրը:
— Սա բժիշկ Լուի Դևիի որդին է,- ասաց Էմին: — Անունը Ջիմ է: Ես բժիշկ Դևիի տանը աշխատում եմ իբրև տնտեսուհի:
— Ջե՞յմս,- ասաց միստր Բարբրը:
— Ոչ, Ջեյմս չէ,-ասաց Էմին: — Պարզապես Ջիմ:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Իսկ երկրորդ անուն ունի՞:
— Ոչ,- ասաց Էմին: — Նա դեռ շատ փոքր է: Ուղղակի Ջիմ Դևի:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Մենք նրան կփորձենք առաջին դասարանում: Եթե գլուխ չհանի, կփոխադրենք մանկապարտեզ:
— Բժիշկ Դևին ասաց՝ տալ նրան դպրոցի առաջին դասարան և ոչ թե մանկապարտեզ,- ասաց Էմին:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը:
Տնտեսուհին հասկանում էր, թե տղան ինչպես էր վախեցած, երբ նստեց աթոռին՝ դիրեկտորի առաջ, և ջանում էր զգացնել տալ, թե ինքը ինչպես է սիրում նրան և ինչպես է ցավում այս ամենի համար: Նա ուզում էր որևէ քնքուշ խոսք ասել տղային, բայց չգիտեր, թե ինչ: Եվ նա իրեն հպարտ զգաց, տեսնելով, թե Ջիմն ինչպիսի թեթևությամբ ցած թռավ աթոռից ու կանգնեց միստր Բարբրի կողքին, որպեսզի նրա հետ դասարան գնա:
Տուն դառնալիս նա այնպես հպարտ էր տղայով, որ նույնիսկ արտասվեց:
Առաջին դասարանի ուսուցչուհի միսս Բիննին բոլորովին չարացած պառավ մի լեդի էր: Դասարանը լիքն էր փոքրիկ տղաներով ու աղջիկներով: Առաջվա պես ինչ-որ օտարոտի ու սրտնեղիչ հոտ էր գալիս:
Նա լսում էր, թե ոնց է ուսուցչուհին անունները տալիս՝ Չարլզ, Օլվին, Էրնըստ, Նորման, Բետտի, Հաննա, Ջուլիետ, Վիոլա, Պոլլի:
Նա ուշադիր լսում էր, և ահա միսս Բիննին ասաց.
— Հաննա Վինտեր, այդ ի՞նչ ես ծամում:
Ջիմը տեսավ, թե ոնց Հաննա Վինտերը կարմրեց: Հաննա Վինտերն իսկույն դուր եկավ նրան:
— Ծամոն,- ասաց Հաննան:
— Գցիր աղբարկղը:
— Ջիմը տեսավ, թե ոնց փոքրիկ աղջիկը գնաց դեպի դռան մոտի անկյունը, ծամոնը հանեց բերանից ու գցեց աղբարկղը:
Նա լսեց, թե ինչպես միսս Բիննին ասաց.
— Էռնըստ Հասկին, իսկ դու ի՞նչ ես ծամում:
— Ծամոն,- ասաց Էրնըստը:
Էրնըստը իսկույն դուր եկավ Ջիմին:
Նրանք հանդիպեցին դպրոցի բակում, և Էրնըստը զանազան զվարճալի բաներ սովորեցրեց Ջիմին:
Էմին նախասենյակում սպասում էր դասերը վերջանալուն: Նա մռայլ կիտել էր հոնքերը և չարացած էր ամենքի դեմ, մինչև որ տեսավ Ջիմին: Նրան ապշեցրեց, որ տղան բնավ չի փոխվել, որ նա ողջ-առողջ է, ոչ ոք չի սպանել ու չի հաշմել նրան: Դպրոցը և այն ամենը, ինչ կապված էր դրա հետ, մահու չափ վախեցնում էր Էմիին: Նա բռնեց տղայի ձեռքը և դուրս եկավ դպրոցից հպարտ ու բարկացած:
Ջիմն ասաց.
— Հինգ ու մեկը ինչքա՞ն կանի:
— Վեց:
— Երեսիդ մուր քսվեց:
Ընթրիքի ժամանակ հայրը լուռ նստել էր:
— Հինգն ու մեկը ինչքա՞ն կանի,- ասաց տղան:
— Վեց,- ասաց հայրը:
— Երեսիդ մուր քսվեց,- ասաց Ջիմը:
Առավոտյան նա հորից հինգ սենթ խնդրեց:
— Փողն ինչիդ է հարկավոր,- հարցրեց հայրը:
— Ծամոնի համար,- ասաց տղան:
Հայրը մի հինգսենթանոց տվեց նրան: Դպրոց գնալիս Ջիմը կանգ առավ միսիս Ռայլի կրպակի մոտ և մի տուփ «Անանուխի» ծամոն առավ:
— Ուզո՞ւմ ես մի հատ,- հարցրեց նա Էմիին:
— Իսկ դու ուզո՞ւմ ես տալ,- ասաց տնտեսուհին:
Ջիմը մտածեց ու ասաց.
— Այո:
— Դու ինձ սիրո՞ւմ ես:
— Սիրում եմ,- ասաց Ջիմը: — Իսկ դո՞ւ ինձ:
— Այո,- ասաց տնտեսուհին: — Դպրոցը քեզ դո՞ւր է գալիս:
Ջիմը հաստատ ասել չէր կարող, միայն գիտեր, որ ծամոնի խաղն իրեն դուր է գալիս: Հաննա Վինտերն էլ: Էրնըստ Հասկինը նույնպես:
— Չգիտեմ,- ասաց նա:
— Երգեր երգո՞ւմ եք,- ասաց տնտեսուհին:
— Չէ, չենք երգում:
— Իսկ խաղեր խաղո՞ւմ եք:
— Խաղում ենք: Միայն ոչ թե դպրոցում, այլ բակում:
Ծամոնի խաղն անչափ դուր էր եկել նրան:
Միսս Բիննին ասաց.
— Ջիմ այդ ի՞նչ ես ծամում:
«Հա-հա-հա»,- մտածեց նա և ասաց.
— Ծամոն:
Նա գնաց դեպի աղբարկղն ու վերադարձավ իր տեղը. Հաննա Վինտերը նայում էր նրան, Էրնըստ Հասկինը՝ նույնպես: Դպրոցում եղածի լավն էլ հենց այդ էր:
Իսկ հետո ավելի ևս լավ եղավ:
— Էրնըստ Հասկին,- բղավեց նա դպրոցի բակում,- այդ ի՞նչ ես ծամում:
— Հում փղի միս,- ասաց Էրնըստը: -Ջիմ Դևի, այդ ի՞նչ ես ծամում: Ջիմմն ուզեց որևէ ծիծաղելի բան մտածել, բայց չկարողացավ:
— Ծամոն,- ասաց նա:
Եվ Էրնըստ Հասկինը ավելի բարձր ծիծաղեց, քան Ջիմը, երբ ինքը խոսեց հում փղի մսի մասին:
Ինչ էլ պատասխանեիր. մեկ է, ծիծաղելի էր ստացվում:
Բակից վերադառնալիս Ջիմը նախասրահում տեսավ Հաննա Վինտերին:
— Հաննա Վինտեր,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ ես ծամում շարունակ:
Աղջիկը շփոթվեց: Նա ուզում էր մի հաջող սրամիտ պատասխան տալ, այնպես որ երևա, թե որքան հաճելի է, որ Ջիմն իրեն անուն-ազգանունով կանչեց և ծիծաղելի հարց տվեց, տնազելով ուսուցչուհուն, բայց չկարողացավ ոչինչ մտածել, որովհետև արդեն համարյա դասարանի դռանն էին, և նա ժամանակ չունեցավ:
— Տուտտի-ֆրուտտի,- շտապով ասաց նա:
Ջիմին թվաց, թե երբեք այդպիսի հոյակապ խոսք չէր լսել, և ամբողջ օրը կրկնում էր ինքն իրեն:
— Տուտտի-ֆրուտտի,- ասաց նա տնտեսուհուն տան ճամփին:
— Էմի Լարսոն,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ եք ծամում:
Ընթրիքի ժամին Ջիմն այդ ամենը պատմեց հորը:
Նա ասաց.
— Չորս կողմ ավազ, մեջը ակ: Էդ ի՞նչ եղավ:
— Չգիտեմ,- ասաց հայրը: — Ի՞նչ է:
— Ավազակ,- ասաց տղան:
Տնտեսուհին հիացած էր:
— Ավազակ,- ասաց Ջիմը: — Տուտտի-ֆրուտտի:
— Իսկ դա ի՞նչ է,- հարցրեց հայրը:
— Ծամոն,- ասաց Ջիմը: — Ծամոնի մի տեսակ, որ ծամում է Հաննա Վինտերը:
— Ով է այդ Հաննա Վինտերը,- ասաց հայրը:
— Մեր դասարանցի է,- ասաց Ջիմը:
— Օ՜,- ասաց հայրը:
Ընթրիքից հետո Ջիմը պառկեց հատակին, վերցնելով իր կարմրակապտա-դեղնավուն փոքրիկ հոլը, որը պտտեցնելիս բզզում էր: «Ամեն ինչ կարգին է»,- մտածում էր Ջիմը: Ճիշտ է, դպրոցում նա դեռևս տխրում էր, բայց ծամոնի խաղը ծիծաղելի էր, իսկ Հաննա Վինտերը շատ լավիկն էր: «Հում փղի միս»,- հանկարծ հիացմունքով հիշեց նա:
— Հում փղի միս,- բարձրաձայն ասաց նա հորը, որը երեկոյան թերթն էր կարդում:
Հայրը ծալեց թերթն ու նստեց հատակին՝ նրա մոտ: Տնտեսուհին նրանց տեսավ կողք-կողքի նստած և չգիտես ինչու նրա աչքերում արցունքներ երևացին:
20.05.25
9․ Ընդգծի’ր նախադասության գլխավոր անդամները՝ ենթական և ստորոգյալը։
Առանձնացրու պարզ և բարդ նախադասությունները․
Երեխան, վախենալով շնից, մտավ մոտակա տունը։
Այդ տունը վաղուց է կանգնած անտառի մեջ, և ես նրան հիշում եմ դեռ մանկությունից։
Փոշոտ խճուղին, ինչպես մի գորշ ժապավեն, օձապտույտ ոլորումներով, իմ ծննդավայրից վազում է դեպի Սևան։
Դու գնացիր, և ես մոռացա քեզ։
10․ Ո՞ր բառը տեղադրես, որ ճիշտ լինի։
- Արևը վաղուց թեքվել էր դեպի մայրամուտ, և մութն էլ քիչ-քիչ ընկնում էր, ………… դաշտում դեռ աշխատող գեղջուկներ կային:
1) քանի որ
2) քանի դեռ
3) բայց և այնպես
4) ինչքան էլ
- Ծանր ժամանակներից ի վեր թեև շատ բան էր փոխվել մեր կյանքում, ……………………….. մայրիկիս սրտում վախ կար վաղվա օրվա հանդեպ:
1) այնուամենայնիվ
2) քանզի
3) ուստի
4) ուրեմն
11․ Առակը փոխադրիր 5 նախադասությամբ։
Կային-չկային երկու ընկերներ կային: Մի պահ նրանք վիճեցին միմյանց հետ, և նրանցից մեկը մյուսին ապտակեց: Վերջինս, ցավ զգալով, բայց ոչինչ չասելով՝ գրեց ավազի վրա. «Այսօր իմ ամենամոտ ընկերն ինձ ապտակեց»:
Նրանք շարունակեցին քայլել և գտան մի օազիս, որտեղ որոշեցին լողալ: Նա, ով ապտակ էր ստացել, քիչ էր մնում՝ խեղդվեր, բայց ընկերը փրկեց նրան: Երբ նա ուշքի եկավ, գրեց քարի վրա. «Այսօր իմ ամենամոտ ընկերը փրկեց իմ կյանքը»:
Նա, ով ապտակել էր ընկերոջը և ով նաև փրկել էր նրա կյանքը, հարցրեց.
— Երբ ես քեզ նեղացրել էի, դու գրել էիր ավազի վրա, իսկ հիմա դու գրում ես քարին, ինչո՞ւ:
Ընկերը պատասխանեց.
— Երբ որևէ մեկը նեղացնում է մեզ, մենք պետք է այն գրեք ավազի վրա, որպեսզի քամիները կարողանան ջնջել այն:
Բայց երբ որևէ մեկը մեզ լավություն է անում, մենք պետք է այն փորագրենք քարի վրա, որպեսզի ոչ մի քամի չկարողանա ջնջել այն մեր հիշողությունից:
Սովորի՛ր գրել վիրավորանքը ավազի վրա, իսկ ուրախությունը՝ փորագրել քարի վրա:
12․ Քարը փեշից թափել դարձվածքին ո՞ր իմաստը չի համապատասխանում.
ա) չհակառակվել, զիջել
բ) չհամառել
գ) անհաջողությունից խուսափել
դ) համաձայնության գալ
13․ Դո՛ւրս գրիր բայերըը։
− Ի՞նչ զրույց, մի՛ ասա էդպիսի բան, մի՛ հավատա էդ մարդու պատմություններին,− խնդրեց ընկերս։
Ալագյազի լանջի ամենաբարձր գյուղերից մեկում, որտեղից բացվում է հիանալի տեսարան դեպի դաշտը, ապրում էր քեռի Թորոսը։
Ես և ընկերս նստել էինք քարին, հիանալով դաշտի գեղեցկությամբ, փորձում էինք գտնել ծանոթ գյուղերը։
Առավոտյան սարից նորից զով քամի կփչեր, ողջ դաշտը ողողված կլիներ արևի լույսով։
Օդը ջինջ լիներ և թափանցիկ. արևի տակ նորից փայլփլեին ցորենի հատիկներն ու թեփը, ոսկեգույն փոշու հետ խառնված ցորենը կանայք մաղեին և օրորվեին։
Մեր գլխավերևը՝ բլրակի հետևից, պիտի լսվեր մի ձայն՝ «հոլե՜, հոլե՜…», ու մեկը պիտի սուլեր։
