Տեսողությունն իրականացվում է տեսողական օրգանի՝ աչքի միջոցով: Մարդու աչքը շատ նուրբ և բարդ օրգան է և ունի նկարում պատկերված տեսքը:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Արևոտ եղանակին բիբն ունի մոտավորապես 1 մմ տրամագիծ, իսկ մթության մեջ նրա տրամագիծը հասնում է մինչև 1 սմ-ի:

Ուշադրություն

Աչքն  ունի հիանալի հատկություն՝ հարմարում (ակոմոդացիա):

Ակնաբյուրեղի չափը փոխելով` աչքը կարողանում է տեսնել ինչպես հեռու, այնպես էլ` մոտ գտնվող առարկաները:

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է: Այդ հեռավորության վրա մենք առարկան տեսնում ենք առանց աչքը լարելու: Ավելի փոքր հեռավորությունների վրա աչքն էապես լարվում է:

Գլխուղեղը «մշակում է» ցանցաթաղանթի վրա շրջված տեսքով ստացված պատկերներն այնպես, որ մենք դրանք տեսնում ենք ուղիղ դիրքով։

Տեսողության հիգիենա

Աչքը կարևորագույն օրգան է, որն առողջ պահելու համար անհրաժեշտ է պահպանել տեսողության հիգիենայի հետևյալ պարզագույն կանոնները.

● Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը

● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:  

● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

Ուշադրություն

Երեխաների մեծ մասը ծնվում է նորմալ տեսողությամբ: Սակայն ժամանակի ընթացքում տեսողության հիգիենայի կանոնները չպահպանելու պատճառով մարդկանց մեծ մասն ունենում է տեսողական խնդիրներ: Դրանցից առավել տարածվածներն են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը:

Նորմալ աչքը չլարված վիճակում զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի վրա (նկար I):

Կարճատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է  ցանցաթաղանթի առջևում (նկար II):

Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:

Հեռատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի հետևում (նկար III):

Հեռատեսության դեպքում մարդիկ դնում են հավաքող ոսպնյակներով ակնոց:

Դասարանական աշխատանք

1.Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։
25 սմ

2.Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

3.Ձեզ հայտնի ի՞նչ եղանակով են կարճատեսությունը շտկում։
4.Ի՞նչ է պետք անել տեսողության արատները կանխելու համար։

Պետք է օկտագործել։

1. Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն հա­մապատասխան բառեր կամ
   բառակապակցություններ գրելով՝ նախադասություններ ստացի´ր:

• Ե՞րբ ո՞վ որտեղի՞ց ինչպե՞ս ի՞նչ արեց:
  Այսօր մայրիկը տնից ուրախ դուրս եկավ։
• Որտե՞ղ ինչե՞րը ինչպե՞ս ի՞նչ էին անում։
  Այգում ծաղիկները շողերով ծաղկում էին։
• Ե՞րբ ովքե՞ր ի՞նչ արեցին ինչո՞ւ:
  Երեկ ընկերներս ֆուտբոլ խաղացին մարզվելու համար։
• Ինչի՞ց ի՞նչ անելով ո՞վ ո՞ւր ի՞նչ արեց։
  Այգուց շնչելով ես մյուս քար վազեցի։
• Ո՞վ ինչպե՞ս ո՞ւր ի՞նչ էր անում։
  Գագիկը շնչակտուր տուն էր գլորվում
• Ինչպե՞ս ինչպիսի՞ ո՞ւմ ի՞նչ արեցի:
  Արագ ակտիվ Ֆելիկսին գովեցի

3․ Նախադասությունն  ընդարձակի´ր երեք բառով:

• Սիրուն Աղջիկը բարձր երկար երգում էր։
  Արի Առյուծը բարձր մռնչում էր անտառում։
• Փայտից թանկարժեք և նախշավոր Սեղանը կոտրվեց։
• Արևը ջերմացնում էր։

4․Նախադասություններում դուրս գրի՛ր ենթական և ստորոգյալը։

• Վաղուց, շատ վաղուց Մինասի ու Թևոսի այգիները գտնվում էին իրար կողքի։
• Պարտեզում ծառերը նմանում էին զարդարված նորահարսների։
• Մեղուների անլռելի երգը հիշեցնում էր հարսանեկան հանդիսավոր երաժշտություն։
• Շատ ժամանակ վեճը վերջանում էր կռվով։
• Հարևանը անտարբերությամբ փակեց դարպասը։

08.04.25

1.Ամփոփի՜ր նախորդ շաբաթվա հետևյալ աշխատանքը՝ Ընտրի՛ր Եղիշե Չարենցի բանաստեղծություններից ընտրի՛ր 3-ը, քեզ անհասկանալի բառերը դուրս գրի՛ր, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր, լավ կարդա հասկանալով և ձայնագրվի՛ր:

Ցրտահա՜ր, հողմավա՚ր.
Դողացին մեղմաբար
Տերևները դեղին,
Պատեցին իմ ուղին…
Ճաճանչները թոշնան…
Կանաչներիս աշնան —
Իմ խոհերը մոլար՝
Ցրտահա՜ր, հողմավա՜ր…
Կրակներըս անցան,
Ցուրտ ու մեգ է միայն.
Անուրջներըս երկնածին
Գնացի՜ն, գնացի՜ն…

2.Նամակներ բարու և գեղեցիկի մասին։ Դմիտրի Լիխաչով

Շատերը կարծում են, թե ինտելիգենտ մարդը նա է, ով շատ է կարդացել, ստացել լավ կրթություն (այն էլ` գերազանցապես հումանիտար), շատ է ճամփորդել, գիտի մի քանի լեզու:
Մինչդեռ` կարելի է ունենալ այս ամենն ու չլինել ինտելիգենտ, և կարելի է այս ամենին չտիրապետելով, մեծ առումով, այնուամենայնիվ, լինել ներքնապես ինտելիգենտ:
Ինտելիգենտությունը ոչ միայն գիտելիքների, այլև ուրիշին հասկանալու ունակության մեջ է: Այն դրսևորվում է հազար ու մի մանրուքի մեջ՝ հարգալից վիճելու ունակության, սեղանի շուրջ համեստ վարվեցողության, ուրիշին աննկատ (հենց աննկատ) օգնելու կարողության, բնության հանդեպ փայփայանքի, շրջակայքը չաղտոտելու, չաղտոտելու` աղբով, քնթուկներով, հայհոյանքով, հիմար գաղափարներով. այո, դա նույնպես աղբ է, այն էլ ինչպիսի՜:
Ես ճանաչել եմ ռուսական հյուսիսում գյուղացիների, որոնք իսկապես ինտելիգենտ էին: Նրանք իրենց տներում պահպանում էին զարմանալի մաքրություն, կարողանում էին գնահատել լավ երգերը, կարողանում էին պատմել եղելություններ, որոնք պատահել էին իրենց և ուրիշների հետ, ապրում էին կարգավորված կենցաղով, հյուրասեր էին ու բարյացակամ, հասկանալով էին վերաբերվում ուրիշի ցավին և ուրիշի ուրախությանը:
Ինտելիգենտությունը ունակություն է` ըմբռնելու, ապրումակցելու, այն համբերատար վերաբերմունք է աշխարհի ու մարդկանց հանդեպ։

Առաջադրանքներ

Ընտրե՛ք տեքստին համապատասխան պատասխանները։

• Մի քանի լեզվին տիրապետող մարդը կարող է համարվել ինտելիգենտ։
  Այո
• Մաքրասիրությունը արդեն ինտելիգենտություն է։
  Այո
• Շատ ճամփորդող մարդը շատ մշակույթների հետ է առնչվում և կարող է կոչվել ինտելիգենտ։
  Այո
• Ուրիշին հասկանալու ունակությունը հենց ինտելիգենտությունն է։
  ոչ
• Միայն գիտելիքների մեծ պաշարով է որոշվում մարդու ինտելիգենտությունը։
  ոչ
• Շրջապատը մաքրող և մաքուր մարդը ինտելիգենտ մարդ է։
  Այո

Բացատրե՛ք հետևյալ միտքը, ,, Ինտելիգենտությունը ունակություն է` ըմբռնելու, ապրումակցելու, այն համբերատար վերաբերմունք է աշխարհի ու մարդկանց հանդեպ,,։

Մարդ պետք ինտելիգենտ լինի բայց պետք է հոգով էլ ինտելիգենտ լինի։

Բարեկիրթ- Լավ կրթված՝
դաստիարակված:
քաղաքավարի
Լավ մարդ

09.04.25

6.Փոխադրե՛ք արևմտահայերեն հատվածը արևելահայերեն․

Գյուղեն քիչ հեռու, ջաղացքներու մոտ, քով քովի երկու անձև ժայռեր կային: Գյուղացիներն այդ ժայռերը Աստղկան սայլ կկոչեին:
Փոքրիկ, շատ փոքրիկ էինք: Օր մը Աստղկան Սայլին քով առվակին եզերքը կխաղայինք, երբ ծեր ջաղացպանը մեզ իր մոտ կանչեց  ու ըսավ.
 «Ինձ մոտ եկե՛ք մանուկներ. ձեզ բաղարջ պիտի տամ. եկե՛ք, նստեցեք, ես ձեզ պիտի պատմեմ Աստղկան  Սայլին հեքիաթը աղվոր»:

Գյուղից մի քիչ հեռու՝ ջաղացքների մոտ, կողք կողքի երկու անձև ժայռեր կային: Գյուղացիներն այդ ժայռերը Աստղկան սայլ կոչեցին:
Փոքրիկ, շատ փոքրիկ էինք: Մի օր Աստղիկիս Սայլի մոտ ՝ առվակի եզրին, խաղում էինք ,երբ ծեր ջաղացպանը մեզ իմ մոտ կանչեց ու ասաց.
«Ինձ մոտ եկեք, մանուկնե՛ր , ձեզ բաղանջ պիտի տամ.Եկե՛ք, նստեցեք ,ես ձեզ պիտի պատմեմ Աստղկան Սայլին գեղեցիկ հեքիաթը »:

7․ Կետերի փոխարեն գրիր ամբողջ(ողջ) կամ բոլոր (ը)բառերը:

Բոլոր նախադասությունները ճիշտ են գրված:
Ամբողջ գիրքը մի օրում կարդաց:
Բոլոր խնդիրները փորձի´ր լուծել:
Ամբողջ խնդրագիրքն արդեն վերջացրել է:
Բոլորը վազում էին ինչ-որ մեկի հետևից:
Ողջ ժողովուրդն է սպասում քեզ:
Բոլոր մարդիկ ինչ-որ բանի են սպասում:
Ամբողջ հոտը շարժվեց ձայնի ուղղությամբ:
Բոլոր գառներն ու ուլերը ցրվեցին:
Ամբողջ աշխարհը ոտքի տակ է տվել:
Բոլոր երկրներում եղել Է:
Բոլորը նույն բանն են պնդում:
Ամբողջը կրակի բաժին դարձավ:

8․ Նախադասություններն ընդարձկի´ր՝ ումի՞ց կամ ինչի՞ց հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով.

• Սողոմոն Իմաստունը կախարդական մի մատանի էր ստացել:
• Մարդիկ վաղուց են հրաժարվել:
• Ընձուղտները սարսափահար փախչում էին:
• Թափվեց սովորական, սառը ջուր:
• Հոգնել էր արդեն:
• Դանակը դաքցրել էր այգում։
• Այրվել էին ձեռքերը։
  
  
• Սողոմոն Իմաստունը կախարդական մի մատանի էր ստացել իր հորից:
• Մարդիկ վաղուց են հրաժարվել ստրկատիրական կարգերից:
• Ընձուղտները սարսափահար փախչում էին վագրերից:
• Թափվեց սովորական, սառը ջուր բարձրահարկ շենքից:
• Հոգնել էր արդեն աշխատելուց:
• Դանակը թաքցրել էր այգում երեխաներից։
• Այրվել էին ձեռքերը կրակից։

9․    Ամենից բառի, ամենա-, -ագույն ածանցների օգնությամբ կազմի´ր տրված ածականների բոլոր հնարավոր ձևերը՝ գերադրական աստիճանը:

Ճոխ-ամենաճոխ
կարճ-ամենակարճ
ուրախ-ամենաուրախ
նվազ-նվազագույն
սքանչելի-ամենասքանչելի
հիանալի-ամենահիանալի
խոր-ամենախոր
խորհրդավոր-ամենախորհրդավոր
մութ-ամենամութ
նուրբ-նրբագույն,ամենանուրբ
սուրբ-ամենասուրբ
չքնաղ-ամենաչքնաղ
քաղցր-ամենաքաղցր
սիրուն-ամենասիրուն

10․ Առաջին շարքի յուրաքանչյուր բառ հնարավոր բոլոր ձևերով բացադրի´ր (բաղադրյալ բառեր կազմիր) երկրորդ շարքի ածանցների հետ:

Ա.Հարավ ,երկկողմ, եղբայր, երկիր, տուն, վարիչ, լեզու, միս, հանել, լուծել, բազում, բնական, բազմ(ել), , լույս, ձեռք:

Բ.  Ույթ, ածո, ական, ային, անի, (ա)բար, ոտի, (ա)վոր, (ա)ցու, ություն, ոց:

Հարավային,երկկողմանի,եղբայրություն,երկրացի,տնական,վարչություն,լեզանի,մսացու,լուծույթ,բազմություն,բնակիչ,բազմոց,լուսային,ձեռնոց

11․ Արմատները և ածանցներն առանձնացրո՛ւ։

գյուղացի-գյուղ-ացի
պահակ-պահ-ակ
փական-փակ-ան
դեղնավուն-դեղին-ավուն
գունատ-գույն-ատ
քաղցրավուն-քաղցր-ավուն
հաղթանակ-հաղթ-անակ
գնացք-գնաց-ք
ամառանոց-ամառ-անոց
հարսնացու-հարս(ն)-ացու
խոհանոց-խոհ-անոց
սահնակ-սահ-նակ
 վիճելի-վեճ-ենի
ամենամեծ-ամենա-մեծ
ամաչկոտ-ամաչ-կոտ
ընդհանուր-ընդ-անուր
հարգելի-հարգ-ելի
մեկական-մեկ-ական

12․ Տրված պատմողական նախադասությունները հրաման արտահայտող նախաասություններ  դարձրո’ւ:

Կշրջես աշխարհից աշխարհ ու տուն կգաս:
Շրջի՜ր աշխահից աշխարհ ու տու՛ն արի:
Կատվի ձագ ես պահում:
Կատվի ձագ պահի՛ր:
Չես գնա, մինչև ես թույլ չտամ:
Մի՛ գնա ,մինչև թույլ տամ:
Չմոտենաս ձորակին, հեռու կմնաս։
Մի՛ մոտեցիր ձորակին,հեռու՛ մնա:
Դպրոցում լավ ես սովորում։
Դպրոցում լավ սովորիր:

13․ Ուրիշի ուղղակի խոսքերը դարձրու անուղղակի։

Մի ոմն իմաստուն զինվոր պատերազմ էր գնում։ Նա երկու ոտքով կաղ էր: Զինվորներից մեկը նրան ասաց.
— Ու՞ր ես գնում: Քեզ իսկույն կսպանեն, որովհետև փախչել չես կարող:
Զինվորն ասաց.
-Ես չեմ գնում պատերազմ՝ փախչելու, այլ կանգնելու , կռվելու և հաղթելու:

Մի ոմն իմաստուն զինվոր պատերազմ էր գնում։ Նա երկու ոտքով կաղ էր: Զինվորներից մեկը նրան ասաց,թե ուր է գնում:Իրեն իսկույն կսպանեն ,որովհետև փախչել չի կարող:
Զինվորն ասաց, որ ինքը չի գնում պատերազմ փախչելու, այլ կանգնելու , կռվելու և հաղթելու:

Հռոմեական կայսրությունը նորանվաճ տարածքներում ստեղծում էր նահանգներ՝ պրովինցիա։ Այնտեղ հաստատվում էին Իտալիայից եկած առևտրականներ, հողատերեր և վաշխառուներ, որոնք կազմում էին բնակչության արտոնյալ խավը։ Հռոմեացիները գիտակցում էին, որ միայն ռազմական հարկադրանքով հնարավոր չէ կայուն գերիշխանություն ապահովել հպատակեցված երկրներում։ Անհրաժեշտ էր տեղի բնակչությանը ներառել կայսրության քաղաքական, տնտեսական և հոգևոր–մշակութային համակարգում։ Այդ նպատակով իրականացվում էր հռոմեականացման քաղաքականություն։ Տեղական բնակչության մի մասին տրվում էր հռոմեական քաղաքացիություն։ Հռոմեացիները նպաստավոր պայմաններ էին ստեղծում տնտեսության զարգացման համար, հիմնում էին բարեկարգ ճանապարհներ։ Լայնորեն ներթափանցում էր հռոմեական մշակույթը՝ դպրոցների բացում, լատիներենի դասավանդում, քաղաքների հիմնում և այլն։

Ստրուկները
Հռոմեական պետությունում մեծ թիվ էին կազմում ստրուկները։ Հսկայական նվաճումների հետևանքով գերի վերցված կամ նվաճված երկրների բնակչության զգալի մասին հռոմեացիները ստրկացնում էին։ Հատկապես բարձր էին գնահատվում հույն ստրուկները, որոնք սովորաբար գրագետ էին։ Մեծահարուստ հռոմեացիները նրանց ձեռք էին բերում որպես իրենց երեխաների ուսուցիչներ և դաստիարակներ։ Ֆիզիկապես ուժեղ ստրուկներից պատրաստում էին գլադիատորներ։ Նրանք հատուկ կառուցված շենքերում՝ ամֆիթատրոններում, կռվում էին այլ գլադիատորների կամ կենդանիների դեմ։ Այդ արյունալի ներկայացումները հռոմեացիների հիմնական զվարճանքներից էին։

Արևմտյան Հռոմեական կայսրության թուլացումը և անկումը
Հռոմի կայսր Դիոկղետիանոսի օրոք անցկացվեցին կառավարչական և ռազմական բարեփոխումներ: Դրանով հիմք դրվեց կառավարման նոր եղանակին՝
դոմինատին: Դրա էությունն այն էր, որ ստեղծվեց ռազմական միապետություն՝ մեկ անձի անսահմանափակ իշխանությամբ։ Կայսեր իշխանությունը աստվածացվում էր։ Բոլոր քաղաքացիները համարվում էին կայսեր, այլ ոչ պետության հպատակները։ 330 թ. կայսրության մայրաքաղաքը տեղափոխվեց արևելք։ Կոստանդիանոս I կայսրը Բյուզանդիոն բնակավայրի տեղում կառուցեց Նոր Հռոմը, որը նրա պատվին կոչվեց Կոստանդնուպոլիս։Արտաքին և ներքին խնդիրների պատճառով 395 թ.կայսրությունը բաժանվեց երկու մասի՝ Արևելյան և
Արևմտյան։ Արևելյան կայսրությունը, որը հայտնի է նաև որպես Բյուզանդական կայսրություն, շարունակեց իր գոյությունը ավելի քան հազար տարի։ Արևմտահռոմեական կայսրությունը գերմանական և այլ ցեղերի հարձակումների հետևանքով թուլացավ: Կայսրության տարածքում հաստատված գերմանական ցեղերը, ստեղծեցին իրենց պետությունները։ 476 թ. բարբարոսների կողմից Հռոմի վերջին կայսրը գահընկեց արվեց։ Այսպես պատմության ասպարեզից դուրս եկավ Արևմտահռոմեական կայսրությունը։

Advertisement

Առաջադրանքներ

1.Ի՞նչ է նշանակում պրովինցիա։
Հռոմեական կայսրությունը նորանվաճ տարածքներում ստեղծում էր նահանգներ՝

2.Ովքե՞ր էին ստրուկները:
Հսկայական նվաճումների հետևանքով գերի վերցված կամ նվաճված երկրների բնակչության զգալի մասին հռոմեացիները ստրկացնում էին։

3.Ովքե՞ր էին գլադիատորները։
Ֆիզիկապես ուժեղ ստրուկներից պատրաստում էին գլադիատորներ։

4.Ո՞վ էր Դիոկղետիանոսը: Կառավարման մեջ ի՞նչ նորություն մտցրեց նա:
Հռոմի կայսր Դիոկղետիանոսի օրոք անցկացվեցին կառավարչական և ռազմական բարեփոխումներ: Դրանով հիմք դրվեց կառավարման նոր եղանակին՝
դոմինատին: Դրա էությունն այն էր, որ ստեղծվեց ռազմական միապետություն՝ մեկ անձի անսահմանափակ իշխանությամբ։

5.Ո՞ւմ օրոք և ե՞րբ փոխվեց կայսրության մայրաքաղաքը:

6.Ինչպե՞ս է այդ քաղաքը այսօր կոչվում։

7.Ինչո՞ւ տրոհվեց Հռոմեական կայսրությունը:Քանի՞ մասի բաժանվեց այն:

8.Ե՞րբ է անկում ապրել Արևմտահռոմեական կայսրությունը։

Ուսումնասիրություն

Հռոմեական մշակույթը
Հռոմեացիների ստեղծած մշակույթի վրա մեծ էր հունականի ազդեցությունը։ Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝
դպրոցներում սովորելու։ Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ։ Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ։
Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ։ Հունական մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ։Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ։ Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա։ Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը։ Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը։ Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով։Հռոմեական կայսրությունում է ծագել նաև քրիստոնեությունը։ Կոստանդիանոս I կայսեր 313 թ. Միլանի հրովարտակով քրիստոնյաները ստացան դավանանքի ազատություն։ Հետագայում քրիստոնեությունը դարձավ պաշտոնական կրոն։ Կայսրության խոշոր քաղաքներում՝ Ալեքսանդրիա, Հռոմ, Կոստանդնուպոլիս, Երուսաղեմ, Անտիոք, ստեղծվեցին եպիսկոպոսություններ, որոնց առաջնորդները ստացան պատրիարք
տիտղոսը։ Իսկ Հռոմի և Ալեքսանդրիայի պատրիարքները կոչվում էին նաև պապեր։

Հռոմեական քաղաքակրթության ազդեցությունը ժամանակակից աշխարհի վրա
Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից։ Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը։ Այդ շինանյութը լայնորեն օգտագործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել։ Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ։ Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատիպերը։ Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլիզեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական։Պատերազմից հաղթանակով վերադարձած զորավարների պատվին կառուցում էին ժամանակավոր հաղթակամարներ: Դրանց տակով պետք է հանդիսավոր անցնեին զորավարը, նրա զինվորները և ռազմագերիները։ Հետագայում հաղթակամարները դարձան մշտական և հռոմեական քաղաքների կարևոր
ճարտարապետական կառույցներից էին: Նոր ժամանակներում դրանց օրինակով եվրոպական շատ քաղաքներում կառուցվեցին հաղթակամարներ։ Հին Հռոմում կատարելագործեցին ջրմուղը և կոյուղին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ջրանցույցների շինարարությունը։ Այն թույլ էր տալիս տասնյակ կիլոմետր հեռու վայրերից խմելու և ոռոգման ջուր բերել։Հռոմեական իրավական մտքի ձեռքբերումներից էր իրավունքի՝ որպես առանձին գիտության սահմանումը, իրավաբանի հաստատության ստեղծումը։ Արդի իրավագիտության բազմաթիվ տերմիններ, ինչպես նաև դատարանում երդվելը ժառանգվել են հռոմեական դարաշրջանից։ Հռոմեական պետության օրենքները և օրենսդրական համակարգը մեծ ազդեցություն են թողել եվրոպական և համաշխարհային իրավական համակարգի վրա։ Օրինակ՝ հռոմեացիների մոտ է առաջին անգամ օգտագործվել վետոյի իրավունք հասկացությունը։ Այն այսօր օգտագործում են
ՄԱԿ–ի Անվտանգության խորհրդում։ Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում։ Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով։ Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից։ Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր։ Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կիրառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները։ Մինչ
օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն): Հին Հռոմում կար օրաթերթի նախատիպը։ Մագաղաթի վրա գրում էին քաղաքի նորությունների, օրենքների, կարևոր իրադարձությունների և մարդկանց մասին։ Այդ մագաղաթները ամրացնում էին քաղաքի տեսանելի վայրերում, բաժանում հայտնի հռոմեացիներին։ Հռոմում քաղաքացիները կարող էին օգտվել կառքերից, որոնց վրա կային հատուկ սարքեր։ Դրանք հաշվում էին անցած ճանապարհը, և համապատասխան գումար էր գանձվում օգտվողից։ Այն ներկայիս տաքսիների հռոմեական տարբերակն էր։ Հռոմեացիները հակում ունեին շենքերի պատերին գրառումներ կատարելու կամ նկարելու (գրաֆիտի)։
Այն, ինչ այսօր համարվում է արվեստի ճյուղ, լայնորեն տարածված էր Հռոմում։ Քաղաքի տարբեր շինությունների պատերի գրառումները պատկերացում են տալիս հռոմեացիների առօրյա կյանքի մասին։ Կային նաև գովազդային գրառումներ։ Հռոմեական կայսրությունում հռոմեականացման
գործընթացի առավել կարևոր ուղղությունը լատիներենի ներդրումն էր։ Օրինակ՝ արդեն I դարում Գալլիայի քաղաքների բնակչության խոսակցական լեզուն գերազանցապես լատիներենն էր։
Լատինական այբուբենը հետագայում լայնորեն տարածվեց Եվրոպայում։ Մինչ օրս լատիներենը կաթոլիկ եկեղեցու արարողակարգի լեզուն է։ Միջնադարում այն նաև եվրոպական գիտության լեզուն էր։ Այսօր էլ ընդունված է գիտական տերմինները ներկայացնել լատիներենով։ Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ՝ անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար։ Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը։ Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ։ Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպիտալներ։ Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին։
Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային երթևեկության կանոններ և նշաններ։ Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում։ Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ։ Այն օգտագործում էին նաև
հռոմեական բաղնիքներում։

Как? Когда? Где? Куда? Зачем? Почему?

Яркое пасхальное утро. Гудят колокола Где в городе, а на хуторе в пятнадцати верстах Где? от города Как? тихо и зелено.

Птицы поют. Петух кричит. В старом хуторском Где доме “Как по-праздничному торжественно и чисто.

Вскочила Галя с постели. Как Наскоро оделась. Кинулась в столовую к бабушке с радостным криком:

— Бабушка, Христос Воскресе!

— Воистину Воскресе! — ответила бабушка, целуя Галю, и отдала ей желтое каменное яичко, о котором Галя (Когда ) давно мечтала.

— Видишь, бабушка, я тебя первую поздравила! — хвалилась Галя.

— Да ведь ты у меня умница-разумница… Шустрая девочка! — смеётся бабушка.

— А мама не приехала? Мама когда приедет? — спрашивает Галя.

— Да за мамой я уже и лошадей на вокзал послала. Должна к обеду быть.

— Я хочу, бабушка, маму первая, самая первая, встретить.(Как) Непременно встречу! Вот это красное малюсенькое яичко возьму. Маме дам!.. — болтала Галя, пряча маленькое яичко в кармашек. — Хорошо, бабушка? Правда?

(Когда)Давно уже пообедали бабушка и Галя.(Когда) скоро вечер, а мамы

нет. Галя на дворе, неподалёку от ворот играет яичками.

Красным «тупорыленьким», которое маме подарит, и желтым каменным. Катает их. В платочек завязывает. То и дело выбегает Галя из ворот на дорогу. Прикрывает глаза рукой, смотрит КАК пристально вдаль, возвращается к бабушке на террасу и говорит:

— Поезд опоздал, бабушка? Да?

НадуваетКАК сердито губки и прибавляет:

— Мама едет, а поезд опаздывает. А я жду маму. Зачем он опаздывает?

— А ты побегай, поиграй — и не заметишь, как время пролетит, — советует бабушка.

Но Галя не хочет играть. Она взбирается на стул Где возле бабушки, кладет платочек с яичками Где возле себя и спрашивает:

— А мама мне куклу привезет. Да, бабушка? Большую-большую, в красной шапочке? И чтобы глаза закрывала…

— Правда, правда, — уверяет бабушка.

— Вот Как хорошо-то, вот хорошо, — кричит Галя, хлопает в ладоши и бежит Куда во двор, к черной лохматой собаке Жучке.

— Жучка, Жучка, а у меня будет большая кукла — «Красная Шапочка». Мама из Москвы привезет.

Понеслась с Жучкой к пруду, где пастушок Митя играет.

— Пойдем, Митя, маму встречать, — просит Галя.

А Митя и слушать не хочет.

Вернулась Галя обиженная Куда во двор. как Скучно ей. Мама не едет. В комнатах пусто. Работник Степан ушел с женой в Куда деревню. Бабушка Где на террасе толстую скучную книжку читает. Одна Жучка с Галей. Нашла Жучка коротенькую палку, в зубы взяла. Гордо так, медленно где мимо Гали проходит, дразнит: «Отними, мол, попробуй».

Раззадорилась Галя:

— Ах ты, Жук потешный, Жучище, — приговаривает. — Ах ты, ах ты…

Ухватилась обеими ручонками за палку, к себе тащит. Рычит Жучка, палки не даёт. Видит Галя — не одолеть ей Жучки. Бросила палку вырывать, сама Куда к саду побежала:

— Жучка, Жучка! Коровы в сад зашли!

Бросила Жучка палку. Кинулась как с лаем в сад. А Галя палку схватила, смеётся:

— Эх, простофиля, простофиля.

Убежала Жучка, а Гале еще скучнее, еще как досаднее. Стук колёс услыхала Галя где за воротами: схватила красненькое яичко, побежала как по утоптанной дороге навстречу едущим — думала мама.(Как) Поближе подбежала, видит — чужие. Лошадь чужая, кучер чужой. Проехал тарантас. С неистовым лаем унеслась за ним Жучка. А Галя решила:

— Пойду на бугор, Куда встречу маму. Христос Воскресе скажу… Непременно встречу!

Что Галя взяла с тобой.
Кто первая поздравила к бабушку
Кто такая жучка?
Какой цвет бил яйцо?
что бабушка послала на вокзал?

что сказала бабушка Гале

почему бабушка была одна

Какая кукла была у Галйы

Почему мама опоздала